เมื่อวันจันทร์ที่ 1 พฤศจิกายนที่ผ่านมา วัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 ทางเลือก ยี่ห้อโมเดอร์นา ล็อตแรกได้ขนส่งมาถึงประเทศไทยแล้ว จำนวน 560,200 โดสเป็นที่เรียบร้อยแล้ว โมเดอร์นาถือว่าเป็นวัคซีนประเภท mRNA ยี่ห้อที่ 2 ที่ประเทศไทยได้นำเข้ามา เป็นที่รู้กันว่าวัคซีนประเภทนี้เป็นสินค้าควบคุมอุณหภูมิ เพราะสารพันธุกรรมของไวรัสเป็นชิ้นส่วนที่มีขนาดเล็กและเปราะบางมาก โมเลกุลของพวกมันจะต้องอยู่ในสภาวะที่เคลื่อนไหวน้อยที่สุด ซึ่งต้องใช้อุณหภูมิต่ำมากๆถึง -70 ถึง -50 องศาเซลเซียสจะช่วยให้ mRNA เคลื่อนไหวช้าลงและเป็นการป้องกันไม่ให้วัคซีนเสื่อมสลายนั่นเอง
ถึงแม้โมเดอร์นาและไฟเซอร์จะเป็นวัคซีนประเภท mRNA เหมือนกัน ในเรื่องของการขนส่งและการจัดเก็บวัคซีนจะมีความต่างกันเล็กน้อย วันนี้ผมจะมาอธิบายให้เห็นภาพกันครับว่าการจัดการโลจิสติกส์ของวัคซีนทั้ง 2 ยี่ห้อนี้ต่างกันอย่างไรโดยเปรียบเทียบกันใน 2 มิติ ได้แก่ การขนส่งวัคซีนและการจัดเก็บวัคซีน แล้วจะมาสรุปกันว่า ในมุมมองของการจัดการโลจิสติกส์ว่าทำไมไฟเซอร์ถึงเป็นผู้นำในตลาดนี้กันครับ (ผมเคยเขียนบทความเรื่องเส้นทางการขนส่งวัคซีนไฟเซอร์ไว้ครับ คุณสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่นี่ครับ)
การขนส่งวัคซีน
การขนส่งและกระจายวัคซีนโมเดอร์นา
อ้างอิงจาก Fact Sheet ของวัคซีนโมเดอร์นา วัคซีนควรขนส่งแบบควบคุมอุณหภูมิที่เย็นจัดระหว่าง -50 ถึง -15 องศาเซลเซียส หากไม่สามารถรถควบคุมอุณหภูมิได้ วัคซีนโมเดอร์นาสามารถเก็บอยู่ภายใต้อุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียสเป็นระยะเวลา 30 วันโดยที่ตลอดการขนส่งนั้น วัคซีนจะต้องได้รับการสั่นสะเทือนให้น้อยที่สุด เมื่อถึงที่หมายปลายทางแล้ว วัคซีนจะไม่สามารถนำกลับไปฟรีซที่อุณหภูมิ -50 ถึง -15 องศาเซลเซียสได้อีกแล้ว วัคซีนควรเก็บอยู่ในอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียสจนกว่าจะมีการใช้
การขนส่งและกระจายวัคซีนไฟเซอร์
วัคซีนจะถูกจัดเก็บอยู่ในกล่องควบคุมอุณหภูมิ ภายในประกอบด้วยน้ำแข็งแห้งอัดซึ่งจะเก็บวัคซีนไว้ได้นาน 10 วันโดยไม่ต้องเปิดกล่อง บนกล่องจะถูกติดตั้ง GPS-enabled thermal sensors เพื่อใช้ในการแทร็คโลเคชั่นและติดตามอุณหภูมิของการขนส่งวัคซีน -70 องศาเซลเซียส (+/- ไม่เกิน 10 องศาเซลเซียส) ตลอด 24 ชั่วโมง
การจัดเก็บวัคซีน
การจัดเก็บวัคซีนโมเดอร์นา
อ้างอิงจาก Fact Sheet ของวัคซีนโมเดอร์นาที่ระบุอยู่บนตัวขวดวัคซีนและฉลาก มีใจความสำคัญในการจัดเก็บวัคซีน ดังนี้
- เก็บวัคซีนในกล่องที่ป้องกันวัคซีนจากแสงในอุณหภูมิระหว่าง -50 ถึง -15 องศาเซลเซียส ห้ามใช้น้ำแข็งแห้งในการเก็บวัคซีนและห้ามให้อุณหภูมิลงต่ำกว่า -50 องศาเซลเซียส
- วัคซีนสามารถอยู่ในตู้เย็นที่มีอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียสได้นาน 30 วัน
- เมื่อเจาะเข็มวัคซีนแล้ว จะไม่สามารถนำวัคซีนไปแช่แข็งได้อีกและจะต้องเก็บวัคซีนไว้ที่อุณหภูมิ 8-25 องศาเซลเซียส วัคซีนจะถูกต้องใช้ให้หมดภายใน 24 ชั่วโมง
การจัดเก็บวัคซีนไฟเซอร์
จากคำแนะนำของไฟเซอร์ (อ้างอิงจาก Fact Sheet) การจัดเก็บรักษามี 3 วิธี
- เก็บในกล่องควบคุมอุณหภูมิสามารถจัดเก็บวัคซีนได้นาน 30 วัน โดยต้องเปลี่ยนน้ำแข็งแห้งทุก ๆ 5 วัน
- เก็บในตู้แช่แข็งUltra-low-temperature freezers (ULT freezers) ซึ่งจะจัดเก็บวัคซีนในอุณหภูมิ -70 องศาเซลเซียสซึ่งจัดเก็บได้นานถึง 6 เดือน ถือว่าเป็นการจัดเก็บที่ดีที่สุดสำหรับวัคซีน mRNA ของ Pfizer-BioNTech
- เก็บในตู้เย็นที่ใช้ในโรงพยาบาลทั่วไป ในกรณีนี้ วัคซีนจะสามารถจัดเก็บไว้ได้นานเพียง 5 วันในอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส
จากมุมมองการจัดการโลจิสติกส์ ปัจจัยอะไรที่ทำให้ไฟเซอร์เป็นอันดับ 1 ในตลาดวัคซีน
ถึงแม้ว่าวัคซีนของทั้งโมเดอร์นาและไฟเซอร์จะเป็นประเภท mRNA เหมือนกัน ต้องการการควบคุมอุณหภูมิในการขนส่งและกระจายวัคซีนเหมือนกัน แต่มีสิ่งหนึ่งที่ไฟเซอร์มีการจัดการโลจิสติกส์ได้ดีกว่าโมเดอร์นา นั่นคือ เรื่องของบรรจุภัณฑ์ (Packaging)
ผมอ้างอิงจาก Fact sheet ของวัคซีนทั้ง 2 แบรนด์ดัง จะเห็นได้ว่า ไฟเซอร์ให้ความสำคัญมากกับเรื่องการควบคุมคุณภาพของวัคซีนให้ได้มาตรฐานตั้งแต่ขั้นตอนการผลิตและจัดส่งวัคซีนให้กับผู้ใช้บริการ เหตุผลคือไฟเซอร์ได้ออกแบบกล่องควบคุมอุณหภูมิ (Thermal shipper) และมีการติดตั้ง GPS-enabled thermal sensors เพื่อที่จะทำให้ผู้ใช้บริการมั่นใจว่า วัคซีนถูกจัดเก็บและขนส่งในอุณหภูมิที่กำหนดไว้ และหากมีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิที่นอกเหนือจากที่กำหนดไว้ ตัว GPS จะเตือนไปยังผู้รับผิดชอบทันที ในขณะที่โมเดอร์น่าไม่ได้มีการกล่าวถึงเรื่องกล่องควบคุมอุณหภูมิและ GPS แบบวัคซีนไฟเซอร์
| โมเดอร์นา | ไฟเซอร์ | |
| อุณหภูมิระหว่างขนส่ง | -50 ถึง -15 องศาเซลเซียส | -70 องศาเซลเซียส |
| ระยะเวลาในการจัดเก็บในตู้เย็นธรรมดา (2-8 องศาเซลเซียส) | 30 วัน | 5 วัน |
| การใช้น้ำแข็งแห้งในการควบคุมอุณหภูมิ | ไม่สามารถใช้ได้ | สามารถใช้ได้ควบคู่กับกล่องควบคุมอุณหภูมิ (Thermal shipper) ที่ไฟเซอร์ออกแบบขึ้นมา |
จะเห็นได้ว่า โลจิสติกส์การขนส่งสินค้าต่างๆ ตั้งแต่เรื่องการควบคุมคุณภาพในการขนส่ง การหาบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสม (Packaging) และการจัดเก็บสินค้าเป็นเรื่องที่สำคัญต่อการคุณภาพของสินค้าและความพึงพอใจของลูกค้าทั้งสิ้น ไฟเซอร์ได้แสดงให้เห็นถึง Competitive advantage ที่เข้าไปนั่งในใจผู้บริโภคและออกแบบการทำงานตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำเพื่อรักษาคุณภาพของสินค้าไว้ได้อย่างดี หากคุณกำลังมองหาหลักสูตรที่ช่วยให้คุณสามารถเข้าใจการจัดการโลจิสติกส์ ทำให้คุณทำงานได้อย่างมีหลักการและมีประสิทธิภาพมากขึ้น คุณสามารถลงเรียนคอร์สประกาศนียบัตรวิชาชีพการจัดการซัพพลายเชน ระดับสากล ด้าน Logistics กับเราได้เลย (หลักสูตรรับรองโดย International Trade Centre (ITC) WTO United Nations)
อ้างอิง: https://www.modernatx.com/covid19vaccine-eua/eua-fact-sheet-providers.pdf